All About Japan

รู้จักกับ 5 เครื่องดนตรีโบราณของญี่ปุ่น

ชินโต ศิลปะ ละครโนห์ คาบูกิ โรงภาพยนตร์ เพลง รู้ลึกเรื่องญี่ปุ่น

เครื่องดนตรีญี่ปุ่นเป็นศิลปะโบราณที่สะท้อนถึงความเป็นญี่ปุ่นได้เป็นอย่างดี หลายอย่างแค่ได้ยินเสียงก็รู้ได้ทันทีว่านี่คือเครื่องดนตรีของญี่ปุ่น ชาคุฮาจิ โคโตะ บิวะ ชามิเซ็ง สิ่งเหล่านี้คือตัวอย่างของเครื่องดนตรีญี่ปุ่นโบราณ ที่แม้ในปัจจุบันก็ยังถูกใช้ประกอบการแสดงในงานเทศกาลญี่ปุ่นต่างๆให้เห็นอยู่เสมอ

เครื่องดนตรีญี่ปุ่นโบราณที่จะพาไปทำความรู้จักกันในหัวข้อนี้หลายคนอาจจะเคยเห็นหรือเคยได้ยินเสียงเพลงที่ไพเราะจากเครื่องดนตรีเหล่านี้มาบ้างแล้ว นั่นก็คือ โคโตะ (koto), ขลุ่ยชากุฮาจิ (Shakuhachi), ซามิเซน (Shamisen), กลองไทโกะ (Taiko) และบิวะ (Biwa)

1. ซามิเซ็ง (Shamisen)

1. ซามิเซ็ง (Shamisen)

https://pixta.jp

เครื่องดนตรีดั้งเดิมประเภทเครื่องสายที่มีชื่อเสียงในเรื่องความไพเราะของเสียงและมีเอกลักษณ์เฉพาะตัวในแบบญี่ปุ่น เชื่อกันว่ามีพื้นฐานมาจากเครื่องดนตรีของจีนและเผยแพร่เข้ามาในญี่ปุ่นผ่านอาณาจักรริวกิว (โอกินาวา) มีลักษณะค่อนข้างคล้ายไวโอลิน ตรงคอจะยาวจนสังเกตเห็นได้ชัดโดยมีความยาวประมาณ 1 เมตร ซามิเซ็งมีสายที่ใช้ในการเล่นอยู่ 3 สาย สามารถพบเห็นและได้ยินเสียงเครื่องดนตรีนี้ตามงานกิจกรรมหรือเทศกาลท้องถิ่นที่เกี่ยวกับดนตรีของญี่ปุ่น

ซามิเซ็ง จะมีอุปกรณ์ที่ใช้ในการเล่นในรูปแบบเดียวกันกับคันชักของไวโอลิน เป็นแท่งไม้เรียกว่า บัตจิ (batchi) ในประวัติศาสตร์ ซามิเซ็งมักถูกใช้ประกอบการแสดงละครคาบุกิเพราะเสียงที่ยาวและกระชับซึ่งเป็นเสียงเพลงที่เหมาะกับคาบุกิ รวมทั้งยังนิยมใช้ในการแสดงหุ่นเชิดและการบรรเลงเพลงท้องถิ่นด้วย

ปัจจุบันในวงการดนตรีสมัยใหม่ของญี่ปุ่น ซามิเซ็งก็ได้รับความสนใจจากวงดนตรีสมัยใหม่หลายวง โดยเฉพาะวงเมทัล ที่ได้มีการนำซามิเซ็งมาร่วมใช้ในการแสดงหรือในมิวสิควิดีโอด้วย และนี่ก็เป็นอีกหนึ่งบทบาทในยุคสมัยใหม่ของเครื่องดนตรีชนิดนี้

2. ขลุ่ยไม้ไผ่ชาคุฮาจิ (Shakuhachi)

2. ขลุ่ยไม้ไผ่ชาคุฮาจิ (Shakuhachi)

https://pixta.jp

ขลุ่ยไม่ไผ่หรือชาคุฮาจิ (Shakuhachi) เข้ามาในประเทศญี่ปุ่นผ่านจีนและบ้างก็เชื่อว่ามีต้นกำเนิดไกลถึงประเทศอียิปต์ ลักษณะเป็นขลุ่ยไม้ไผ่ห้ารู และเป็นเครื่องดนตรีที่นิยมอย่างมากในสมัยเอโดะ ขลุ่ยชาคุฮาจิจะมีขนาดแตกต่างกันไป อีกทั้งมีโทนเสียงสูงต่ำที่ผู้เล่นเก่งๆสามารถสร้างเสียงแบบต่างๆได้อย่างหลากหลาย เป็นเสียงที่ไพเราะให้ความรู้สึกงดงาม สงบ เยือกเย็น

ในอดีตขลุ่ยชาคุฮาจิถูกใช้โดยพระสงฆ์ในศาสนาพุทธนิกายเซนและถือว่าเป็นเครื่องดนตรีศักดิ์สิทธิ์ เพราะการฝึกเล่นเครื่องดนตรีชนิดนี้ถือเป็นการฝึกสมาธิด้วยวิธีฝึกการใช้เทคนิคหายใจเข้าออกอย่างช้าๆ และเป็นจังหวะอีกนั่นเอง

เมื่อเข้าสู่สมัยเมจิ ขลุ่ยชาคุฮาจิได้รับความนิยมในการเล่นอย่างกว้างขวาง เช่น การใช้เป็นเครื่องดนตรีประกอบการแสดงละครคาบุกิและการแสดงระบำอื่นๆ กระทั่งในปัจจุบันก็ได้ถูกนำมาใช้บรรเลงร่วมกับดนตรีสมัยใหม่ เช่น จากภาพยนตร์เรื่อง The Last Samurai, Memoirs of a Geisha เป็นต้น

3. โคโตะ (Koto)

3. โคโตะ (Koto)

https://pixta.jp

โคโตะ เป็นเครื่องดนตรีประเภทเครื่องสายที่ถูกกำหนดให้เป็นเครื่องดนตรีประจำชาติของญี่ปุ่นอย่างเป็นทางการ มีประวัติยาวนานกว่าซามิเซ็งและมีต้นกำเนิดมากจากประเทศจีน มีขนาดใหญ่ทำขึ้นจากไม้ มีความยาวเฉลี่ย 180 ซม. กว้างประมาณ 20-30 ซม.ประกอบด้วย 13 สาย

เสียงของโคโตะมาจากการดีดด้วยนิ้วสามนิ้วของมือขวาคือ นิ้วโป้ง นิ้วชี้ และนิ้วกลาง ในการเล่นจะมีปลอกสวมหุ้มที่นิ้วทั้งสามนิ้ว เรียกว่า สึเมะ (tsume) ส่วนมือซ้ายจะทำหน้าที่กดสายทางด้านซ้ายให้เป็นเสียงตัวโน้ตดนตรีควบคู่กัน (คล้ายการเล่นจะเข้ของไทย)

โคโตะถือได้ว่าค่อนข้างได้รับความนิยมมาตลอดตั้งแต่อดีตจนถึงทุกวันนี้ จัดอยู่ในอีกหนึ่งวัฒนธรรมที่ชาวญี่ปุ่นนิยมฝึกเรียนเป็นงานอดิเรก (คล้ายๆกับพิธีชงชาและการจัดดอกไม้) ปัจจุบัน โคโตะเป็นเครื่องดนตรีที่นักเรียนและนักศึกษาในญี่ปุ่นสามารถฝีกเล่นได้ในกิจกรรมของชมรมทั้งในโรงเรียนและมหาวิทยาลัย รวมทั้งสามารถพบเห็นได้ในงานกิจกรรมหรือเทศกาลท้องถิ่นดั้งเดิมของญี่ปุ่นด้วย หรือแม้แต่การใช้เป็นเครื่องดนตรีประกอบสำหรับเพลง J-Pop สมัยใหม่ก็มีให้ฟังเช่นกัน

4. กลองไทโกะ (Wadaiko)

4. กลองไทโกะ (Wadaiko)

https://pixta.jp

เป็นกลองแบบดั้งเดิมที่น่าจะเป็นที่รู้จักกันดีของญี่ปุ่น มีประวัติศาสตร์ยาวนานจากการใช้ในการทหารและการสงคราม รวมถึงเป็นเครื่องดนตรีที่ใช้ในโรงละครและสำหรับพิธีกรรมทางศาสนา เป็นเครื่องดนตรีที่แม้ในทุกวันนี้ก็น่าจะยังเป็นที่รู้จักกันดี เพราะมีการนำมาใช้ในทุกๆโอกาสและเทศกาลสำคัญ

ไทโกะมีหลายขนาดและมีลักษณะรูปร่างคล้ายกับถังไวน์ สดุที่ใช้ทำก็มีหลากหลาย ตามวัดและศาลเจ้าในญี่ปุ่นจะพบเห็นกลองขนาดใหญ่มากตั้งอยู่ ในขณะที่กลองไทโกะขนาดเล็กจะใช้ในงานพิธีที่สามารถเดินไปพร้อมกับตีกลองไปด้วยได้

ปัจจุบันการตีกลองไทโกะสามารถพบเห็นได้ตามขบวนแห่และงานเทศกาลที่มีอยู่ทั่วประเทศญี่ปุ่นตลอดปี ไทโกะถือเป็นศิลปะการแสดงอย่างหนึ่งที่ไม่ใช่แค่การตีกลองให้เข้าจังหวะเท่านั้น แต่ยังมีลีลาท่วงท่าอันเป็นเอกลักษณ์ซึ่งต้องอาศัยความแข็งแรงของร่างกายบวกกับการฝึกฝนอย่างหนัก

5. บิวะ (Biwa)

5. บิวะ (Biwa)

https://pixta.jp

เป็นเครื่องดนตรีประเภทเครื่องดีดที่มีลักษณะคล้ายผลลูกแพร์ญี่ปุ่น (ที่มีชื่อว่าผลบิวะ) ปกติมี 4-5 สาย เรียกอีกชื่อหนึ่งว่าพิณญี่ปุ่น มีคอขนาดสั้นและเล็ก ใช้บัตจิเป็นเครื่องมือในการบรรเลงเพลง บิวะจัดอยู่ในเครื่องดนตรีที่ใช้ในการแสดงดนตรีของราชสำนักแบบดั้งเดิม (Gagaku) และเป็นเครื่องดนตรีที่ใช้บรรเลงแบบแสดงเดี่ยวได้ด้วย

มีความเชื่อกันว่าบิวะคือเครื่องดนตรีที่ถูกเลือกของเทพเจ้าเบนเทน (Benten) เทพธิดาแห่งดนตรีในลัทธิชินโต ทำให้ได้รับความนิยมอย่างมากในช่วงก่อนยุคเมจิ แต่หลังจากยุคนั้นความนิยมในเครื่องดนตรีโบราณก็เสื่อมถอย แต่ศิลปินชาวญี่ปุ่นในทุกวันนี้ก็พยายามฟื้นฟูการเล่นบิวะให้เป็นที่รู้จักมากขึ้นอีกครั้ง โดยปัจจุบันเสียงจากเครื่องดนตรีบิวะมีการนำไปประยุกต์ใช้กับดนตรี J-pop สมัยใหม่และดนตรีประกอบในภาพยนตร์ญี่ปุ่นบางเรื่อง นอกจากนี้ยังสามารถพบเห็นได้ตามงานแสดงดนตรีแบบดั้งเดิมในญี่ปุ่นได้เช่นกัน

know-before-you-go